การทำเข้าใจอดีตอย่างถูกต้องตามหลักวิชาการมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการสร้างเข้าใจปัจจุบันอย่างถูกต้องเป็นจริง ดัชนีประการหนึ่งที่สามารถชี้ให้เห็นว่าสังคมประสบผลสำเร็จในการสร้างความเข้าใจอดีตอย่างต่อเนื่อง ถูกต้องตามความเป็นจริง และไม่มีอคติ คือสังคมที่มีขีดความสามารถสูงในการพัฒนาตนเองไปข้างหน้า มีความตระหนักรู้ถึงเหตุปัจจัยของพัฒนาการของสังคมตนเอง มีท่าทีเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างสังคมของตนเองและสังคมรอบข้างตั้งแต่ระดับหมู่บ้าน เมือง ภาค ประเทศ ภูมิภาค และโลกอย่างสอดคล้องและเข้าใจถึงธรรมชาติของการพึ่งพาอาศัยระหว่างสังคม สังคมไทยเช่นเดียวกับสังคมอื่นๆในภูมิภาคลุ่มน้ำโขงยังมีความจำกัดในเรื่องการสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับอดีตที่วางอยู่ในบริบทที่กว้างกว่าโลกที่มี "รัฐชาติของตนเอง" เป็นศูนย์กลาง การทำความเข้าใจอดีตที่ขาดมิติของเวลาที่มีระยะเวลายาวนาน (long term history) หรืออดีตที่ขาดมิติของพื้นที่ที่ครอบคลุมอาณาบริเวณที่เหตุการณ์หนึ่งๆส่งผลกระทบ (global history) หรืออดีตที่ขาดการอธิบายจากมุมมองที่หลากหลายของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียของเหตุการณืหรือปรากฏการณ์หนึ่งๆ อาการสำคัญประการหนึ่งของสังคมที่มีความอ่อนแอทางด้านความเข้าใจอดีตอาจจะแสดงให้เห็นในเรื่องความคลั่งชาติ ความไม่เคารพในความแตกต่างทางวัฒนธรรมของสังคมอื่นๆ ความอ่อนไหวต่อการปลุกเร้าของกลุ่มเคลื่อนไหวหรือรัฐบาลที่หวังผลทางการเมืองมากกว่าความสงบสุขทั้งภายในประเทศชาติของตนเองและภายในภูมิภาค การสร้างองค์ความรู้ประวัติศาสตร์รัฐแบบชาตินิยม (nationalist history) ที่เริ่มเอาจริงเอาจังมาตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 19 และได้รับการเสริมแรงจากการประกาศอิสรภาพภายหลังสมัยอาณานิคมได้เกิดดอกออกผลเป็นการสร้างความทรงจำร่วม (collective memory) ให้กับเยาวชนทุกรุ่นอายุผ่านระบบการศึกษาที่ผลิตซ้ำอุดมการณ์ชาตินิยม (nationalism) ที่เกิดมีท้องถิ่นนิยม (localism) เป็นคู่ปรับในเวลาต่อมา กลายเป็นปัญหาระหว่างประเทศ ระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ ระหว่างกลุ่มสังคม ดังที่ปรากฏแก่สายตาของสังคมทุกหมู่เหล่า หรืออย่างน้อยก็ส่วนใหญ่ในสังคมภูมิภาคลุ่มน้ำ (Mekong Region societies) นักวิชาการที่ศึกษาอดีตของภูมิภาคลุ่มน้ำโขงทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติได้ตั้งข้อสังเกตถึงแนวทางการพัฒนาการศึกษาประวัติศาสตร์ในยุคที่โลกาภิวัตน์เป็นชะตากรรมที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ของทุกสังคม การรวมกลุ่มประเทศเพื่อผลประโยชน์ของชาติและภูมิภาคในระดับความสำคัญที่เท่าเทียมได้รับการกำหนดไว้ในแผนพัฒนาระดับภูมิภาค แนวทางดังกล่าวคือการศึกษาประวัติศาสตร์ภูมิภาค (regional history) ในขณะที่สังคมของเรากำลังเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว นักวิชาการกลับไม่สามารถสร้างองค์ความรู้ได้อย่างเท่าทันความเปลี่ยนแปลงนั้น อย่างไรก็ตาม อาจไม่ใช่เป็นเพียงปัญหาในเรื่องของปริมาณนักวิชาการประวัติศาสตร์วิทยา (historical sciences) ที่มีจำนวนน้อยเท่านั้น แต่ปัญหาสำคัญของการศึกษาประวัติศาสตร์ภูมิภาคคือ ความจำเป็นในการร่วมมือกันค้นคว้าวิจัยของนักวิชาการของทุกประเทศในภูมิภาคเดียวกัน ทั้งนี้ยังไม่นับปัญหาในเรื่องของข้อจำกัดของงบประมาณที่ประเทศต่างๆให้การสนับสนุน ศูนย์วิจัยสังคมอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขง คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี ได้ตระหนักถึงความสำคัญของการศึกษาตามแนวทางประวัติศาสตร์ภูมิภาคและความจำเป็นอย่างยิ่งยวดของความร่วมมือในการค้นคว้าวิจัยประวัติศาสตร์วิทยาของภูมิภาคลุ่มน้ำโขงนี้ จึงได้ริเริ่มจัดโครงการประชุมวิชาการนานาชาติประวัติศาสตร์ โบราณคดี นิรุกติศาสตร์ครั้งที่ 1 "ประเด็นศึกษาและวิธีการศึกษา" เพื่อเป็นการสร้างความตระหนักร่วมกันึงความสำคัญและจำเป็นของประวัติศาสตร์ภูมิภาคลุ่มน้ำโขงในหมู่นักวิชาการทั้งไทยและต่างประเทศ อีกทั้งเพื่อเป็นการสร้างเวทีกลางให้เกิดการพบปะและแลกเปลี่ยนประสบการณ์ของนักวิชาการประวัติศาสตร์ โบราณคดี และนิรุกติศาสตร์ภูมิภาคลุ่มน้ำโขงทั่วทุกมุมโลก การจัดประชุมวิชาการนานาชาติในครั้งนี้จะช่วยทำให้ภารกิจด้านการเรียนการสอนในหลักสูตรสาขาวิชาภาษาและวัฒนธรรมภูมิภาคลุ่มน้ำโขงและหลักสูตรสาขาวิชาประวัติศาสตร์ ทั้งระดับปริญญาตรีและบัณฑิตศึกษามีความเข้มแข็งควบคู่ไปกับความก้าวหน้าทางวิชาการด้านภูมิภาคลุ่มน้ำโขงศึกษาของมหาวิทยาลัยอุบลราชธานีต่อไป