นับตั้งแต่แผนพัฒนาเศรษฐกิจฉบับที่ 1 พ.ศ. 2501 การมุ่งพัฒนาสู่ความเป็นอุตสาหกรรมและการบริการ ได้นำไปสู่ประเด็นปัญหาที่สำคัญสำหรับประชาชนทั่วไปทั้งผู้อยู่อาศัยในเมืองและในชนบท ปัญหาการยื้อแย่งที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยของผู้ที่อาศัยและทำมาหากินอยู่ในพื้นที่ของเมืองและชนบท อันเนื่องมาจากการพัฒนาที่ผ่านมา ทำให้ภาคเกษตรกรรมประสบปัญหามูลค่าผลผลิตทางการเกษตรมีมูลค่าต่ำ แม้ว่าประชากรมากกว่าร้อยละ 70 จะอยู่ในภาคการเกษตรแต่ผลผลิตมวลรวม (GDP) ไม่ถึงร้อยละ 10 (เครือข่ายวิชาการเพื่อการปฏิรูป,2013. ออนไลน์) ปัญหาการผลิตทำให้เกษตรกรบางส่วนขายที่ดินทำกินเพราะขาดทุนด้านการผลิตและภาวะหนี้สิน กลายเป็นคนไร้ที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัย ต้องละทิ้งอาชีพเกษตรกรรมและมุ่งเข้าสู่การเป็นแรงงานในเมือง ขาดความมั่นคงด้านที่อยู่อาศัยและที่ดินทำกินขณะที่ปัญหาที่ดินในภาคชนบทที่เชื่อมโยงกับปัญหาที่ดินในเขตเมือง กระบวนการพัฒนาเมือง การสร้างโครงสร้างพื้นฐานในเขตเมือง ทำให้กลุ่มชนชั้นนำและกลุ่มทุนผู้มีทรัพยากรทางด้านเศรษฐกิจ สังคมและการเมืองที่เหนือกว่าเข้ายึดครองพื้นที่เมือง ด้วยการ ช่วงชิงโอกาสในการเข้าถึงทรัพยากรที่ดินทั้งที่เป็นที่ดินเอกชนและที่ดินสาธารณะของชุมชน ทั้งด้วยวิธีที่ถูกต้องตามกฎหมายและไม่ถูกต้องตามกฎหมาย เพื่อการเก็งกำไรและเพื่อการประกอบกิจการเพื่อรองรับเมืองขณะที่แรงงานจากชนบทที่อพยพเข้ามาเมืองก็มากระจุกตัวเป็นแรงงานในภาคเมืองโดยไม่มีกรรมสิทธิ์ในที่ดินเพราะที่ดินมีราคาแพง ขณะที่การขยายตัวของหน่วยงานราชการเพื่อรองรับการให้บริการสาธารณะของเมือง ส่งผลต่อข้อพิพาทระหว่างหน่วยงานรัฐกับชุมชนในการใช้ประโยชน์จากที่ดินของรัฐจึงเกิดสภาพเมืองที่ขยายตัวอย่างไร้ทิศทาง แม้รัฐจะมีมาตรการควบคุมการใช้ที่ดินให้เป็นไปตามผังเมือง แต่พลังการเติบโตทางเศรษฐกิจที่กระจุกตัวในเมืองทำให้การวางผังเมืองไร้ผลในปัจจุบันปัญหาของความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงและการใช้ประโยชน์จากที่ดินกลายเป็นปัญหาใหญ่ระดับชาติ ที่ดูเหมือนจะหาทางแก้ไขได้ อย่างยากลำบาก ด้วยการมุ่งเน้นการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจที่ดินจึงกลายเป็นฐานปัจจัยการผลิตที่สำคัญ ขณะที่รัฐเองก็ส่งเสริมการส่งเสริมการผลิตด้านเกษตรกรรรม ด้วยสภาพปัญหาและความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงและการใช้ประโยชน์ที่ดิน ทำให้ชุมชนต้องตกเป็นเหยื่อของการพัฒนา รูปแบบการบริหารจัดการที่ดินจึงเป็นไปตามเงื่อนไขของแนวทางการพัฒนาประเทศ อิทธิพลนักการเมืองและและนายทุน ซึ่งทำให้ชุมชนต้องกลายเป็นผู้รับผลกระทบถูกขับไล่จากพื้นที่และการใช้ประโยชน์ไม่ได้ตอบสนองต่อความต้องการของชุมชน ศูนย์กลางของการออกแบบการจัดการที่ดินจึงอยู่ที่รัฐส่วนกลางและอิทธิพลของทุนมากกว่าชุมชน แม้ว่ารัฐจะพยายามหาแนวทางแก้ไขปัญหาการยื้อแย่งและการเหลื่อมล้ำในการถือครองและเข้าถึงที่ดิน แต่แนวทางที่กำหนดจากรัฐเองก็ไม่ได้แก้ปัญหาได้อย่างยั่งยืน การขาดการบริหารจัดการอย่างบูรณาการและขาดการมีส่วนร่วมของชุมชนจึงเป็นเงื่อนไขสำคัญที่สามารถตอบโจทย์ได้ว่าทำไมการแก้ปัญหาการจัดการที่ดินของรัฐจึงไม่สามารถแก้ปัญหาได้อย่างยั่งยืน สำหรับจังหวัดอุบลราชธานี ได้เกิดปรากฎการณ์ของภาคประชาชนในระดับชุมชนและท้องถิ่นที่ลุกขึ้นมาเรียกร้อง ต่อสู้ เพื่อรักษาทรัพยากรที่ดินและสิทธิในการครอบครอง การใช้ประโยชน์ในที่ดินของชุมชนอย่างกว้างขวาง การเคลื่อนไหวปรากฏทั้งในรูปของปัจเจกและการรวมกลุ่มของประชาชนเป็นขบวนการชาวบ้าน ขบวนการชุมชน มีการเคลื่อนไหวทั้งอาศัยช่องทางทางกฎหมายและนอกช่องทางทางกฎหมาย เช่น การดื้อแพ่งต่อกฎหมายการถือครองที่ดินที่ไม่เป็นธรรม การร้องเรียน การบุกยึดที่ดินคืน เป็นต้น อย่างไรก็ตาม แม้ว่าการเคลื่อนไหวดังกล่าวจะเกิดขึ้นอย่างมากมายในปัจจุบัน แต่ก็นับเป็นการเคลื่อนไหวในลักษณะแบบกระจายตามประเด็นและพื้นที่ และเป็นการเคลื่อนไหวที่อาศัยความสัมพันธ์เชิงเครือข่ายของกลุ่มและประเด็น ความสำเร็จและผลสะเทือนที่เกิดขึ้นของแต่ละการเคลื่อนไหวจึงขึ้นอยู่กับปัจจัยขีดความสามารถของแต่ละกลุ่มแต่ละเครือข่าย กลุ่มชาวบ้าน หรือ ขบวนการชาวบ้านที่มีเครือข่ายกว้าง มีประสบการณ์ในการเคลื่อนไหว อาจจะมีแนวโน้มที่จะมีอิทธิพลในการเรียกร้องและต่อสู้เรื่องสิทธิได้มากกว่า กลุ่มหรือขบวนการชาวบ้านที่ไร้ซึ่งปัจจัยดังกล่าว ขณะที่ประเด็นปัญหาของการถูกยื้อแย่งสิทธิที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยมีเพิ่มมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง การเรียกร้องของชาวบ้านและชุมชนก็เพิ่มขึ้นอย่างเท่าทวีคูณ ดังนั้น การตั้งคำถามว่าจะทำอย่างไรให้ประชาชนและชุมชนที่ได้รับผลกระทบจากการพัฒนาและประสบกับปัญหาการถูกยื้อแย่งที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยสามารถลุกขึ้นมาเรียกร้อง ปกป้องทรัพยากรที่ดินของตนและของชุมชนได้ รวมไปถึง การทำอย่างไรให้กระบวนการเรียกร้องปัญหาดังกล่าวนำไปสู่การแก้ไขปัญหาอย่างถูกต้องและยุติธรรม ซึ่งเป็นโจทย์สำคัญสำหรับการจัดทำโครงการบริการวิชาการเพื่อสังคมในครั้งนี้ พื้นที่ตำบลแจระแมและตำบลเมือง เป็นอีกพื้นที่หนึ่งที่ได้ประสบกับปัญหาของการบริหารจัดการที่ดิน เพราะเป็นพื้นที่เขตเมืองที่เป็นเป้าหมายสำคัญของการพัฒนาเมือง จังหวัดอุบลราชธานี เป็นศูนย์กลางทางธุรกิจค้าส่งและค้าปลีก เป็นศูนย์กลางของหน่วยงานราชการ เป็นพื้นที่สำคัญในการรองรับการขยายตัวของเมือง จังหวัดอุบลราชธานี ที่สำคัญเป็นพื้นทีที่ประสบปัญหาของการยื้อแย่งที่ดินของประชาชนและชุมชนทั้งโดยชอบธรรมและไม่ชอบธรรม ชุมชนถูกขับไล่ทั้งโดยยินยอมและไม่ยินยอม เพื่อเป็นพื้นที่รองรับการพัฒนา ปัญหาการออกแบบผังเมืองและการประกาศใช้ผังเมืองที่ประชาชนไม่มีส่วนร่วมยิ่งซ้ำเติมปัญหาให้รุนแรงมากขึ้น การรวมตัวของภาคประชาชน ชุมชนและเอกชนในการแก้ไขปัญหาได้เกิดขึ้นอย่างหลากหลาย มีทั้งขบวนการของกลุ่มผู้อยู่อาศัยในชุมชนแออัด เรียกร้องสิทธิที่อยู่อาศัย การรวมตัวของกลุ่มชาวบ้านเรียกร้องต่อการถูกแย่งที่ดินสาธารณะ และการเคลื่อนไหวผ่านองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่เพื่อให้เกิดการแก้ไขปัญหา ดังนั้น เมื่อเกิดปรากฎการณ์ที่ประชาชน กลุ่มประชาชนได้เคลื่อนไหวเพื่อเรียกร้องและป้องป้องสิทธิในที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยของตน การเพิ่มขีดความสามารถและการสร้างกลไกที่จะเชื่อมโยงเครือข่ายชุมชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และสถาบันวิชาการจึงสำคัญที่จะช่วยให้ชุมชน โดยเฉพาะชุมชนในเขตเมืองศูนย์กลางการพัฒนาสามารถป้องกันและรับมือกับผลกระทบจากการพัฒนาต่อการใช้ประโยชน์ในที่ดินและสิทธิที่อยู่อาศัยและที่ดินทำกินของประชาชนได้อย่างยั่งยืนและเป็นธรรม