จากการสำรวจข้อมูลในชุมชน ในโครงการวิจัยการพัฒนาลุ่มน้ำห้วยข้าวสารเพื่อแก้ปัญหาความยากจน พบว่าชุมชนส่วนใหญ่ไม่ได้อยู่ในเขตการให้บริการจัดเก็บและการกำจัดขยะมูลฝอยโดยหน่วยงานในท้องถิ่น จึงปรากฏอยู่ทั่วไปว่า มีขยะมูลฝอยกระจัดกระจายตามพื้นที่ต่างๆ ในเขตชุมชน ทั้งในเขตทางสาธารณะและในบริเวณโดยรอบบ้าน ทำให้ชุมชนขาดความเป็นระเบียบเรียบร้อยและสิ่งแวดล้อมเสื่อมโทรม ประชาชนบางส่วนกำจัดขยะมูลฝอยด้วยตนเอง โดยไม่มีการแยกกำจัดขยะอินทรีย์และขยะอันตราย การกำจัดโดยการฝัง การเผากลางแจ้ง หรือกองทิ้งในเขตที่ดินของตน วิธีการกำจัดอย่างไม่ถูกวิธีทำให้เกิดปัญหามลพิษทางอากาศ การปนเปื้อนต่อสิ่งแวดล้อม การปนเปื้อนต่อน้ำใต้ดิน การแพร่กระจายของเชื้อโรค สิ่งเหล่านี้ส่งผลร้ายกลับมายังประชาชนในชุมชนทั้งทางตรงและทางอ้อม ทำให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพของประชาชนในชุมชนนั้นๆ ทำให้มีภาระค่าใช้จ่ายในการดูแลสุขภาพเพิ่มมากขึ้น ประสิทธิภาพในการประกอบอาชีพลดลง และมีส่วนเชื่อมโยงไปถึงปัญหาความยากจนของประชาชนในชุมชนได้ ในการจัดประชุมกลุ่มในชุมชนและการเก็บรวบรวมข้อมูลเพื่อการวิจัยในเขตลุ่มน้ำห้วยข้าวสาร โดยโครงการวิจัยการพัฒนาลุ่มน้ำห้วยข้าวสารเพื่อแก้ปัญหาความยากจน พบข้อมูลที่น่าสนใจ ดังนี้ 1. ประชาชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ได้แก่ การทำนา การปลูกพืชหลังนา เช่น ปลูกพริก ฟักทอง แตงกวา แตงโม ข้าวโพด และผักสวนครัว ซึ่งมีการใช้ยาฆ่าแมลง ยาฆ่าวัชพืช และปุ๋ยเคมีในปริมาณสูง การใช้สารเคมีอันตรายเหล่านี้ ไม่ได้มีการป้องกันอย่างถูกวิธีด้วยเครื่องป้องกัน ทั้งๆ ที่ทราบว่ามีอันตรายต่อสุขภาพ ส่วนขวดหรือซองบรรจุสารเคมีก็ไม่ได้มีการกำจัดอย่างถูกวิธี เมื่อใช้หมดที่ไหนก็ทิ้งที่นั่นเลย บางครั้งสามารถพบเห็นขวดหรือซองเหล่านั้นในที่นาหรือตามลำห้วยธรรมชาติ ซึ่งพบว่าทุกๆ หมู่บ้านมีสภาพปัญหาคล้ายคลึงกัน มีผู้ให้ข้อมูลว่า ไม่กล้าบริโภคน้ำจากแหล่งน้ำที่เป็นบ่อน้ำตื้นในพื้นที่หมู่บ้านของตน เนื่องจากเกรงว่ามีการสะสมของปริมาณสารพิษปนเปื้อนในน้ำมาก 2. ข้อมูลจากการสำรวจด้านสุขภาพของประชาชน ที่ได้สุ่มตรวจหาปริมาณสารพิษตกค้างในร่างกายของเกษตรกรในพื้นที่ศึกษานำร่องจำนวน 6 หมู่บ้านที่อยู่บริเวณต้นน้ำของลุ่มน้ำห้วยข้าวสาร พบว่า มีเกษตรกรจำนวนมากที่มีปริมาณสารพิษตกค้างในร่างกายอยู่ในระดับสูง จากจำนวนผู้รับการตรวจ 119 คน พบว่ามีสารพิษตกค้างอยู่ในระดับความเสี่ยงร้อยละ 53 และระดับอันตรายร้อยละ 11 ของจำนวนผู้ได้รับการตรวจทั้งหมด สาเหตุของปัญหาส่วนหนึ่งมาจากการขาดวามตระหนักถึงพิษภัยจากสารเคมีอันตรายเหล่านั้น นอกจากนั้น ยังพบว่าชุมชนโดยทั่วไปไม่ได้มีการจัดการกับของเสียอันตรายจากบ้านเรือนอย่างถูกวิธี เช่น การทิ้งขยะอันตราย (เช่น ถ่านไฟฉาย แบตเตอร์รี หลอดไฟเก่า เป็นต้น) ร่วมกับขยะทั่วไป หรือมีการกำจัดขยะอันตรายที่ไม่ถูกวิธี จากข้อมูลดังกล่าว จะเห็นได้ว่า ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับขยะมูลฝอยในชุมชนและขยะอันตรายมีความสำคัญเป็นอย่างยิ่งและจำเป็นต้องได้รับการแก้ไข วิธีการหนึ่งที่จะช่วยแก้ไขปัญหาดังกล่าวได้คือ การส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้และการมีส่วนร่วมของชุมชนให้มีศักยภาพในการแก้ปัญหา ให้มีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องในการจัดการขยะมูลฝอยที่ตนผลิตขึ้น ให้รู้จักวิธีการจัดการและการคัดแยกขยะมูลฝอยเพื่อนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด เช่น การนำวัสดุที่มีมูลค่าไปขายได้ การนำเศษอาหารไปทำปุ๋ยหมักชีวภาพ เป็นต้น ส่วนขยะมูลฝอยที่เป็นอันตรายก็ควรได้รับการแยกกำจัดอย่างถูกวิธี ดังนั้น การเผยแพร่ความรู้ด้านการจัดการขยะมูลฝอยและของเสียอันตรายในชุมชน จะช่วยให้การแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับขยะมูลฝอยเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน โดยอาศัยกระบวนการถ่ายทอดความรู้ การฝึกปฎิบัติ การสาธิต การแลกเปลี่ยนประสบการณ์จากกรณีศึกษาที่ประสบความสำเร็จ และการทัศนศึกษา เป็นต้น